Uppfylling eða umfjöllun?

 

Ég nýbúinn að gera bfa ritgerð.  Ritgerð þessi fjallaði um hina svokölluðu In Yer Face bylgju sem að reið yfir Bretland á tíunda áratug síðustu aldar.  Ég velti upp þeirri spurningu hvort að áhrifa hennar hafi gætt í íslenskum leikhúsum og niðurstaðan var: Nei, því miður.  Ég ætla samt ekki að fara meira út í þá umræðu núna, það er efni í annan pistil.  núna ætla ég að fjalla um leikhús og fjölmiðla.  Þannig er mál með vexti að í undirbúningsvinnunni las ég í gegnum "fjölmiðlavakts" möppur síðustu ára í leit að krassandi greinum um ögrandi leikhús.  í stuttu máli sagt fann ég þær ekki.  Ég fann aftur á móti gríðarlegan fjölda af tilgangslausum upplýsingum um hin og þessi hugarefni leikara.  Hvað þessi leikkona væri með í vasanum og hvar þessum leikara finnst besta pulsan vera í bænum.  og svoleiðis.  Stundum fylgdi með að viðkomandi væri nú að æfa eða sýna eitthvert verk, en ekki alltaf.  Þetta var semsagt hugsað sem falin auglýsing.   Auðvitað veit ég að leikhúsin eiga ekki mikinn pening (sérstaklega ekki þau sjálfstæðu) og geta ekki eytt miklu í auglýsingar og treysta því á ókeypis umfjöllunum í blöðunum.  En umfjöllun er ekki það sama og að fá mynd af sér í blaðið. Ég veit líka að það er gaman að fá mynd af sé í blaðið en er samt ekki skemmtilegra ef að myndinni fylgi texti sem að hefur eitthvað að segja?  Ég tala nú ekki um ef að hann kemur frá leikaranum sjálfum.

Ok, núna ætla ég að gerast djarfur og hugsanlega hrokafullur.  Leikarar eru ekki sveitaballa poppstjörnur.  Leikarar eru listamenn.  Auðvitað geta sveitaballapopparar verið það líka en manneskja sem að fer í gegnum fjögur ár í háskóla til að mennta sig til fátæktar, eins og einhver sagði, hlýtur að gera það á öðrum forsendum en að fá mynd af sér í blaðið og tala um gallajakkann sinn.  Ef að hugsandi manneskja fær tækifæri á að segja eitthvað þá verður hún að nýta það.  Ég fer fram á að starfandi, hugsandi listamenn hafi eitthvað meira til málana að leggja en söngkona í popphljómsveit.  En málið er að fjölmiðlar gera engan greinarmun á leikkonu og fegurðardrottningu eða leikara og poppara.  Enda ekkert skrítið. leikara gera það ekki heldur. margir hverjir.  Og það er eitthvað sem að við höfum skapað okkur sjálf.  Ef að leikarinn sjálfur ber ekki virðingu fyrir leikhúsinu þá er enginn sjéns á að áhorfandinn geri það.   Ástæðan fyrir hringingunni frá blaðamanninum er heldur ekki sú að hann hafi brennandi áhuga á að vita hvað viðkomandi ætli að gera um helgina heldur vantar hann uppfyllingu í blaðið sitt.  blaðamenn eru eins og Vottar Jehóva, ef að þú býður þeim einu sinni inn þá ertu kominn á listann.  "Hringdu bara í þessa hún er alltaf til í eitthvað.."  Enda er þetta voða mikið sama fólkið og það er ekki vegna þess að það var ekki hringt í aðra. 

En er þetta kannski bara allt í lagi.  Er þetta ekki bara upplífgandi og góð auglýsing fyrir viðkomamdi, að vera bara alþýðlegur og hress.  jú jú kannski, ef að það væri annarskonar umfjöllun líka og þá í meirihluta, miklum meirihluta.   Það er nánast engin opinber umræða um leikhús á Íslandi. Síðustu ár hefur leikhúsið sára sjaldan vakið upp eitthvað umtal um eðli eða innihald sýninga sinna. 

Ef frá eru talin nokkur skot á milli leikhúsmanna þá er ekkert.  Þessi skot eru fá og lítilfjörleg. t.d. þegar Hávar Sigurjónsson gerði opinbert að í Dresden væri sýning sem að væri helvíti lík sýningu Þjóðleikhússins á Veislunni og Stefán Baldurson ávítti hann í einkabréfi (sem að lak í fjölmiðla) fyrir að gera lítið úr sýningu sem að fengið hefði svo góðar viðtökur.  Engum fannst athugavert við að Þjóðleikhússtjóri hafi stolið heilli sýningu og gert að sinni.  Annað dæmi er um einelti Páls Baldvins á Vesturporti og Jóni Atla sem að sá síðarnefndi svaraði með stuttum pistli og sagði gagnrýnandanum pent að fokka sér.   Í Lesbókinni rífast svo menntamenn reglulega um hvað sé list.  samanber "deilur" Magga Drama og dr.Trausta um hvort að pisserí listnemanna teljist list.  Merkilegt var líka við grein dr. Trausta að hann hálfpartinn afsakaði sig reglulega að vera að fjalla um þetta annars ómerkilega atriði (sem að hann nb. sá ekki) í stað þess að fagna umræðunni. 

Blöðin eru samt alltaf full af allskonar leikhúsfréttum gæti einhver sagt. já en þessi "umfjöllun" er samt ekki um neitt.  Fyrir frumsýningar er alltaf smá grein um verkið og þá sem að koma að því, hálfpartinn skýrsla sem er koppí-peistuð úr fréttatilkynningunni.  Í helgarblöðunum og Birtu eru reglulega viðtöl við leikara sem að oftast snúast um það hvar listamaðurinn ólst upp og að hann einfaldlega verði að komast reglulega á hestbak til að hreinsa hugan.  Og svo auðvitað blessuð gagnrýnin.  Hinir sjálfskipuðu saksóknarar/verjendur/böðlar eru alltaf til í að leggja eitthvað hressandi til málanna.          

En hvað er þá til ráða?  Ég veit það ekki.  Skapa áhugaverða og uppbyggilega umræðu um leikhús? Að leikarar hætti að lítillækka sjálfa sig og list sína í tilgangslausu froðusnakki við blaðamenn?  Að leikarar fari að taka leikhúsið alvarlega?  Eða bara bæta í og reyna að komast í sem flest blöð og sem flesta Sirkusþætti?  Að leikarar geri allt til að vekja athygli á sér og leikhúsinu, hvað sem það kostar?  Veit það ekki, hvað finnst þér?  

Athugasemdir

[Víkingur / Víxill, 29.1.2007 kl. 23:21]

how right you are! vildi að ég hefði svar á reiðum höndum. en alla vega pæling sem vert er að pæla. 

hafðu það gott fyrir norðan ljúfurinn. 

[Jöri (IP-tala skráð) 2.2.2007 kl. 09:00]

Algjörlega sammála þér.  Það vantar meiri umfjöllun um leikhúsið og leikarar eiga að tjá sig meira um það í viðtölum, frekar en að segja frá því hvað það ætlar að gera um helgina eða hvað það er með í vösunum. Þannig eykst kannski áhugi fólks og vitsmunaleg umræða um leiklist.  Hinsvegar liggur þetta ekki einungis hjá viðmælendunum þ.e. leikurunum, þetta liggur að miklu leyti hjá íslenskum fjölmiðlum.  Áhugi þeirra virðist vera, því miður, mun meiri á froðusnakkinu en því sem máli skiptir.  Leikarar eru oft beðnir um að fara í viðtöl til að vekja athygli á verkefnum sem þeir eru í.  Leikhúsin og aðstandendur verkefna fara fram á það við leikara að þeir fari í viðtöl til að vekja athygli á verkefninu.  Blaðamennirnir hafa hinsvegar, þegar á hólminn er komið, kannski engan áhuga á sjálfu verkefninu heldur froðusnakkinu.  Auðvitað getur viðmælandinn neitað að svara asnalegu spurningunum og reynt að tala bara um verkefnið eða skoðanir sínar á leiklist en það er ekki alveg svo einfalt því blaðamennirnir skrifa greinarnar en ekki leikararnir og  blaðamennirnar eru að reyna að skrifa eitthvað sem selur blöðin og staðan virðist vera þannig í dag að froðusnakk selur blöðin.

Ég er ekki að segja með þessu að leikarar séu algjörlega varnarlausir og þar með einhver fórnarlömb fjölmiðlanna. Einfaldlega að benda á þessa hlið.  Vandamálið liggur kannski í samfélaginu? Kannski hefur fólk bara engan áhuga á leikhúsi og les ekki umfjöllun um leikhús heldur froðusnakk?  Er leikhúsið ekki bara dautt? Þurfum við bara ekki að gera leikhús sem er vert einhverrar umræðu og áhuga almennings? Þá hefði fólk kannski meiri áhuga á leiklistinni sjálfri en tilgangslausu froðusnakki. Hmmmm?

P.s. Viðtalið við mig um hestbak og að hafa alist upp út á landi var skylda og inní samning sem var gerður við mig. Verð að minnast á það afþví þú varst greinilega að skjóta á mig. Maður verður að muna að lesa smáa letrið.....!

Farðu svo í rassgat!

Jöri 

[Vignir Rafn Valþórsson, 2.2.2007 kl. 17:37]

Ég var alls ekki sérstaklega að skjóta á þig (man ekki einu sinni eftir að þú hafir sagt frá þessu) enda verður þú seint stimplaður sem einhver manískur hestakall (þó svo þú verðir einfaldlega að komast reglulega á bak) og það segir ennþá meira um þessa klisju sem að fjölmiðlar vilja endilega fá frá leikurum, að þeir vinni í svörtum kassa allan daginn og það að komast út í náttúruna til að hreinsa hugan sé algjört möst.  froðusnakk.